prof. dr hab. n. med. Andrzej Borówka

Ordynator Oddziału, kierownik Kliniki Dyplom Lekarza w 1969 roku – Akademia Medyczna w Warszawie Specjalista chirurgii ogólnej od 1975 roku Specjalista urologii od 1978 roku Stopień doktora nauk medycznych w 1979 roku Stopień doktora habilitowanego w 1982 roku Tytuł profesora w 1989 roku   Niektóre funkcje: Kierownik Kliniki Urologii CMKP od 1997 roku Przewodniczący Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Urologicznego od 1988 roku do 2000 roku Prezes Polskiego Towarzystwa Urologicznego od 2000 roku do 2008 roku Konsultant krajowy w dziedzinie urologii od 1992 roku do 2011 roku

Andrzej Borówka urodził się w Poznaniu w 1945 roku. W 1963 roku ukończył warszawskie Liceum im. Tadeusza Reytana. Jest absolwentem Akademii Medycznej (AM) w Warszawie (obecnie: Warszawski Uniwersytet Medyczny). Dyplom Lekarza uzyskał w 1969 roku. Później pracował w Szpitalu Miejskim w Pruszkowie. Tytuł specjalisty w dziedzinie chirurgii ogólnej otrzymał w 1975 roku. W tym samym roku podjął pracę pod kierunkiem Prof. dr hab. Tadeusza Krzeskiego w Oddziale Urologii Szpitala Wojewódzkiego (obecnie Szpital im. Prof. Witolda Orłowskiego w Warszawie). Oddział ten w 1979 roku stał się siedzibą Kliniki Urologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP). Tytuł specjalisty urologa uzyskał w 1978 roku. W następnym roku Rada Naukowa CMKP nadała mu stopień doktora nauk medycznych. Po upływie kolejnych 3 lat uzyskał stopień doktora habilitowanego w tej samej Uczelni. W latach 1981-1995 był ordynatorem jednego z oddziałów Kliniki Urologii warszawskiej AM. Tytuł naukowy profesora otrzymał w 1989 roku. W 1995 roku powierzono mu stanowisko ordynatora Oddziału Urologii Centralnego Szpitala Kolejowego (obecnie: Międzyleski Szpital Specjalistyczny - MSS). Prowadząc Oddział Urologii w MSS, objął w 1997 roku stanowisko kierownika Kliniki Urologii (KU) CMKP mieszczącej się w Szpitalu im. Prof. W. Orłowskiego. Po roku doprowadził do zwiększenia potencjału tej Kliniki przez włączenie do niej kierowanego przezeń Oddziału Urologii MSS. Oddział ten otrzymał w 2003 roku prestiżową akredytację European Board of Urology (EBU) a w 2008 roku zajął pierwsze miejsce w rankingu oddziałów urologii przeprowadzonym przez ogólnopolskie czasopismo medyczne: „Puls Medycyny”. Zespół akademicki urologów pracujących w MSS przeniesiony został w 2011 roku do Szpitala im. Fryderyka Chopina Europejskiego Centrum Zdrowia (ECZ) w Otwocku i  tam utworzył oddział urologii, który stał się częścią KU CMKP. W następnym roku Oddział Urologii ECZ został również uznany przez „Puls Medycyny” za najlepszy oddział urologii w naszym kraju i uzyskał akredytację EBU. W 2015 roku przeszedł prof. A. Borówka na emeryturę – nadal jest czynny zawodowo, choć w mniejszym zakresie niż wcześniej. Jego następcą na stanowisku kierownika KU CMKP jest dr hab. Jakub Dobruch, FEBU, wychowanek Profesora, znakomity, wszechstronnie wykształcony urolog należący do ścisłego grona najwybitniejszych uro-onkologów w naszym kraju, utalentowany „laparoskopista”, specjalista i naukowiec cieszący się uznaniem w skali międzynarodowej.

Prof. Andrzej Borówka jest członkiem Polskiego Towarzystwa Urologicznego od 1975 roku. W latach 1984-1997 wraz z najbliższymi współpracownikami zorganizował i przeprowadził serię odbywających się co rok ogólnopolskich Sympozjów Urologii Dziecięcej, w których wykładowcami byli także wybitni urolodzy dziecięcy z zagranicy. W tym samym okresie był przez 12 lat był przewodniczącym Oddziału Warszawskiego (obecnie Mazowieckiego) PTU. W 1992 roku był inicjatorem powstania Sekcji Endourologii i ESWL w łonie PTU – przez 8 lat przewodniczył tej Sekcji i przeprowadził szereg dorocznych, ogólnopolskich Sympozjów Endourologii, w których uczestniczyli szeroko znani wykładowcy z zagranicy. W 1996 roku zainspirował ustanowienie przez Zarząd Główny PTU Nagrody im. Prof. Tadeusza Krzeskiego, uznawanej do tej pory za najbardziej prestiżowe wyróżnienie naukowe PTU, przyznawane corocznie autorom najlepszych rozpraw doktorskich. W latach 2000-2008 był prezesem PTU. W tym czasie przyczynił się do powstania w PTU kilku nowych ciał działających do tej pory z powodzeniem: Komitetu Edukacji i Szkoły Urologii, Sekcji Urologów Wojskowych, Sekcji Adeptów Urologii oraz Kolegium Ordynatorów, a także doprowadził do zakupienia stałej siedziby oraz utworzenia administracji Stowarzyszenia: Biura Zarządu Głównego, Biura Wydawniczego, Biura Kongresowego, Biura CME-CPD (Continuing Medical Education-Continuing Professional Development, obecnie EU-ACME – European Urology Accredited Medical Education) zajmującego się w ścisłej współpracy z EBU ocenianiem aktywności naukowej i zawodowej członków PTU. Przed 4 laty współuczestniczył w powstaniu nowej sekcji naukowej PTU – Sekcji Urologii Onkologicznej, której inspiratorem i przewodniczącym jest dr hab. J. Dobruch. W latach 1992-2000 był prof. A. Borówka delegatem PTU do Société Internationale d’Urologie, w latach 1997-2004 delegatem PTU do EBU, zaś w latach 1998-2002 członkiem Strategy Planning Office European Association of Urology (EAU). W 1992 roku został konsultantem krajowym w dziedzinie urologii – po 20 latach złożył rezygnację z pełnienia tej funkcji. W latach 2001-2007 był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów a latach 2005-2016 należał do grona Rady Naukowej Ministra Zdrowia a w latach.

Prof. A. Borówka był opiekunem studiów specjalizacyjnych z urologii ponad 20 adeptów, promotorem w 21 przewodach doktorskich i opiekunem w 5 przewodach habilitacyjnych oraz recenzentem w ponad 90 przewodach doktorskich i habilitacyjnych oraz postępowaniach w sprawie nadania tytułu naukowego profesora. Był jednym z inspiratorów wprowadzenia w Polsce w 1997 roku „europejskiego” egzaminu specjalizacyjnego z urologii prowadzonego przez EBU i od początku uznanego oficjalnie w naszym kraju za jedyny egzamin specjalizacyjny w urologii (Państwowy Egzamin Specjalizacyjny – PES). Urologia jest pierwszą dyscypliną medyczną, w której wprowadzono w Polsce egzamin międzynarodowy a Polska jest pierwszym krajem, w którym złożenie egzaminu EBU przyjęto za kryterium przyznania nie tylko prestiżowego tytułu Fellow of the European Board of Urology (FEBU) ale także tytułu specjalisty urologa. Prof. A. Borówka organizował ten egzamin w Polsce w latach 1997-2012 i osobiście zań odpowiadał. Do 2013 roku był głównym współautorem tłumaczenia pytań tego egzaminu dla kandydatów z Polski.

Prof. A. Borówka wprowadził do rodzimej urologii szereg nowatorskich metod operacyjnych i oryginalnych modyfikacji kilku powszechnie stosowanych sposobów leczenia operacyjnego. W latach 80. ubiegłego wieku wprowadził nowoczesne wówczas metody leczenia spodziectwa u chłopców oraz odpływu pęcherzowo-moczowodowego u dzieci. Był jednym z pionierów przezskórnego usuwania kamieni nerkowych (PCNL) w Polsce – tej metody nauczył się u prof. Michaela Marbergera, wówczas jednego z najwybitniejszych urologów w skali światowej. Po  raz pierwszy w Polsce przeprowadził wraz z dr. Januszem Judyckim PCNL u dziecka i później upowszechnił wykonywanie tego zabiegu w urologii dziecięcej. Również wówczas był prof. A. Borówka pomysłodawcą programu pionierskich badań nad wpływem kruszenia kamieni nerkowych falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo (ESWL) na nerkę dziecięcą. Wyniki tych badań uznano za mające doniosłe znaczenie naukowe i poznawcze a autorzy pracy na ich temat uzyskali prestiżową nagrodę naukową Europejskiego Towarzystwa Urologicznego, zaś główny wykonawca badań i autor rozprawy doktorskiej na nich opartej – śp. dr med. Tomasz Ferenz – był laureatem Nagrody im. Prof. T. Krzeskiego przyznanej w 1996 roku. W latach 90. ubiegłego wieku wprowadził prof. A. Borówka endourologiczny sposób leczenia zwężenia połączenia miedniczkowo-moczowodowego (endopielotomia przezskórna).

Ważnym nurtem badań zainspirowanych dawno temu przez prof. A. Borówkę było dokonanie, wraz z dr med. Cezarym Szcześniakiem, FEBU, oceny dokładności biopsji guzów nerki – na jej podstawie dowiedziono, że biopsja rdzeniowa jest wiarygodnym sposobem oceny onkologicznego charakteru guza nerki. Wtedy, gdy przeprowadzono te badania jeszcze nie było wprowadzonych później, ostatnio zyskujących na znaczeniu, minimalnie inwazyjnych metod termicznego niszczenia (ablacja) małych, pojedynczych guzów nerki, wymagających wykonania biopsji guza przed zabiegiem. Przed kilkoma laty, wobec wprowadzenia OU ECZ tych metod, wznowiono badania nad tą metodą diagnostyczną, które zrealizowano w ramach programu naukowego przeprowadzonego przez dr med. Łukasza Nyka, FEBU, w którym uwzględniono aspekt odmienności ocen histopatologicznych rdzeni tkankowych dokonywanych w różnym czasie przez tego samego uropatologa oraz przez dwóch różnych uropatologów (intra- & inter-observer variability). W ostatnim 10-leciu ubiegłego wieku prof.  A. Borówka, we współpracy z kadiochirurgami z Instytutu Kardiologii w Warszawie, przyczynił się do rozwoju operacyjnego leczenia radykalnego chorych na raka nerki z czopem nowotworowym sięgającym do prawego przedsionka serca.

Prof. A. Borówka rozwinął w KU CMKP przed ponad 15 laty leczenie skomplikowanych zwężeń cewki u mężczyzn. Teraz jest ono prowadzone z sukcesem w Klinice przez dr med. Michała Skrzypczyka, FEBU – Klinika zyskała w tej dziedzinie rangę ośrodka wiodącego w naszym kraju. Przed prawie 20 laty, wraz z śp. dr med. Robertem Góreckim, wprowadził prof. A. Borówka w kierowanej przezeń Klinice leczenie nietrzymania moczu u mężczyzn metodą polegającą na wszczepieniu sztucznego zwieracza hydraulicznego cewki (AUS) – pionierem stosowania tej metody w Polsce jest dr med. Andrzej Buczyński, jedyny w naszym kraju specjalista ortopeda i urolog. Obecnie metodę tę w KU CMKP rozwija perfekcyjnie dr med. Michał Skrzypczyk, FEBU.

Również 20 lat temu opracował prof. A. Borówka stosowaną nadal w Klinice nowatorską i wysoce przydatną metodę wytwarzania tzw. pęcherza dwu-jelitowego u chorych poddanych radykalnemu wycięciu pęcherza z powodu raka. Przed ponad 10 laty był pomysłodawcą oryginalnej, minimalnie inwazyjnej metody biopsji mającej zastosowanie w przypadku znacznie zaawansowanego raka  pęcherza moczowego – metodą tę rozwinął i m.in. za badania nad nią uzyskał stopień doktora habilitowanego prof. dr hab. Piotr L. Chłosta, FEBU, FRCS (Glasg.), uczeń prof. A. Borówki, w przeszłości kierownik Oddziału Urologii Świętokrzyskiego Centrum Onkologii w Kielcach i profesor nadzwyczajny w KU CMKP a obecnie kierownik Katedry i Klinki Urologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes PTU, powszechnie ceniony urolog i uro-onkolog, wybitny specjalista w dziedzinie laparoskopii urologicznej, laureat Nagrody im. Prof. T. Krzeskiego, przyznanej Mu w 2000 roku, doktor honoris causa Uniwersytetu Semmelweisa w Budapeszcie.

Prof. A. Borówka przyczynił się do rozwoju techniki wielomiejscowej biopsji gruczołu krokowego w przypadku podejrzenia raka stercza i był twórcą koncepcji uzależnienia liczby rdzeni tkankowych pobieranych ze stercza w ramach biopsji od wielkości tylnej powierzchni stercza (nie od jego objętości) – pomyślne wyniki badań nad przydatnością diagnostyczną biopsji opartej na takim założeniu były podstawą rozprawy doktorskiej dr med. Stanisława Szemplińskiego, FEBU, adiunkta w KU CMKP. Zaplanowane przez prof. A. Borówkę pionierskie w Polsce badania nad dokładnością dokonywanych przez lekarzy uro-patologów ocen wycinków pobieranych w ramach biopsji stercza (intra- & inter-observer variability) przeprowadził dr med. Łukasz Nyk, FEBU, adiunkt w KU CMKP pracujący od początku Jego kariery zawodowej pod kierunkiem Profesora, autor opartej na wynikach tych badań rozprawy doktorskiej wyróżnionej w 2014 roku Nagrodą Dyrektora CMKP oraz w roku Nagrodą im Prof. T. Krzeskiego.

Prof. A. Borówka jest jednym z pionierów radykalnego wycięcia stercza z powodu raka – operację tę w technice laparoskopowej wykonują znakomicie w KU CMKP wychowankowie Profesora: dr hab. J. Dobruch, FEBU oraz dr med. Ł. Nyk, FEBU. Jednym z mierników radykalizmu prostatektomii jest stan tzw. marginesów chirurgicznych usuniętego stercza. Zainicjowane przez prof. A. Borówkę badania nad przyczynami występowania „marginesów dodatnich” oraz nad ich znaczeniem klinicznym, przeprowadził dr hab. J. Dobruch, FEBU. Wyniki tych badań były kanwą obszernej i wysoko ocenionej pod względem naukowym rozprawy Jego autorstwa, będącej m.in. podstawą nadania Mu stopnia naukowego doktora habilitowanego w 2014 roku.  Od czasu wprowadzenia w Polsce urologicznych operacji laparoskopowych jest prof. A. Borówka gorącym orędownikiem ich stosowania – w prowadzonej przez niego Klinice ukształtował zespół doświadczonych „urologów laparoskopowych”, któremu przewodzi docent J. Dobruch, FEBU.

W okresie ostatnich 25 lat skupiał się prof. A. Borówka na uro-onkologii zarówno w jej aspekcie diagnostycznym jak i leczniczym – współpracował z naukowcami z dziedzin nauk podstawowych oraz ze specjalistami onkologami i radioterapeutami. Efekty tej współpracy mają nadal owocują w działalności klinicznej i naukowej zespołu akademickiego KU CMKP. Zespół Kliniki wyspecjalizowany są w wykonywaniu zabiegów i operacji zarówno endourologicznych (laparoskopowych, przezcewkowych i przezskórnych) oraz operacji „otwartych”, w tym najbardziej rozległych operacji wykonywanych z powodu nowotworów, a także w leczeniu operacyjnym powikłań zdarzających się u chorych poddanych wcześniej skomplikowanemu leczeniu nowotworów oraz innych chorób narządów umiejscowionych w miednicy mniejszej (np. przetoka pęcherzowo- lub/i cewkowo-pochwowa, przetoka moczowa do jelita, nietrzymanie moczu u kobiet i mężczyzn), a także powikłań po operacjach innych narządów układu moczowego (np. skomplikowanych zwężeń cewki u mężczyzn) i męskich narządów płciowych, zwłaszcza gruczołu krokowego).

Głównymi kierunkami zainteresowań naukowych i zawodowych prof. A. Borówki były i są nadal urologia onkologiczna i endourologia oraz nauczanie urologii. W przeszłości zajmował się urologią dziecięcą. Jest autorem lub współautorem ponad 370 prac naukowych opublikowanych w recenzowanych medycznych czasopismach naukowych w kraju i za granicą oraz około 50 rozdziałów w książkach, a także kilkuset streszczeń doniesień kongresowych. Był twórcą oraz redaktorem dwóch serii książkowych: „Problemy Urologii Dziecięcej” i „Wykłady z Urologii”, a także polskojęzycznej wersji EBU Update Series wydawanej przez PTU w latach 1999-2003. W 2000 roku założył wydawany do tej pory dwumiesięcznik PTU pn. „Przegląd Urologiczny” – pełnienie funkcji redaktora naczelnego tego czasopisma zakończył w 2008 roku. W 2005 roku doprowadził do przemiany „Urologii Polskiej” – głównego czasopisma naukowego PTU – w „The Polish Journal of Urology”. Czasopismo to zostało w 2009 roku przekształcone w Central European Journal of Urology i w ostatnim czasie, dzięki nadzwyczajnej aktywności jego Redaktora Naczelnego – prof. dr hab. T. Drewy, FEBU – stało się urologicznym kwartalnikiem naukowym o zasięgu międzynarodowym.

Prof. A. Borówka jest członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Urologicznego, Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego, Towarzystwa Chirurgów Polskich, Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Urologii Dziecięcej oraz Czeskiego Towarzystwa Urologicznego, a także laureatem najwyższego odznaczenia honorowego EBU. Od wielu lat czynnie wspiera organizacje pacjentów: Fundację „Wygrajmy Zdrowie” im. Prof. Grzegorza Madeja oraz Stowarzyszenie „Gladiator” – w 2012 roku nadano mu godność członka honorowego tego Stowarzyszenia. W 1997 roku był jednym z trzech założycieli Fundacji Urologia mającej status organizacji pozarządowej pożytku publicznego i wspierającej rozwój – nie tylko naukowy – urologii w CMKP.

Prof. A. Borówka jest laureatem szeregu nagród naukowych oraz odznaczeń, między innymi w 2011 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi a w 2013 roku został uhonorowany odznaczeniem „Laudabilis” przyznanym przez Okręgową Izbę Lekarską w Warszawie.