Leczenie zatorowości płucnej

1. Co to jest zatorowość płucna?

Zakrzepica żył głębokich może prowadzić do wielu groźnych powikłań ? najważniejszym z nich jest zatorowość płucna. Do jej najczęstszych przyczyn zalicza się zbyt szybką krzepliwość krwi oraz jej przekraczającą normy lepkość. Przy takich nieprawidłowościach mogą powstać zakrzepy żylne, które mają szansę dostać się do tętnicy płucnej i spowodować jej zator, czyli blokadę światła jej rozgałęzień. Ryzyko wystąpienia wzrasta u osób starszych, które przekroczyły 60. rok życia, u osób chorujących na żylaki nóg oraz zapalenie żył, kobiet korzystających z antykoncepcji hormonalnej oraz chorych, którzy przez dłuższy czas pozostają w bezruchu.

2. Jak ją rozpoznać?

Objawy zatorowości płucnej zależą od stopnia jej nasilenia. Może zarówno przebiegać zupełnie bezobjawowo, ujawniać się niewielkimi dolegliwościami, a także być uciążliwą przypadłością dla chorego. Nieznaczny stopień choroby często jest nie do wykrycia za życia pacjenta. Może także występować w postaci nawracającej, doprowadzając do nadciśnienia oraz niewydolności serca. Masywna postać choroby przyczynia się do wystąpienia gwałtownych objawów, a nawet nagłego zgonu. Można ją rozpoznać po napadach duszności, bólu zamostkowym, przyspieszonym tętnie i oddechu oraz silnym niepokoju. Może być przyczyną spadku ciśnienia tętniczego, co doprowadzi do omdlenia, wstrząsu oraz zgonu.

3. Przyczyny choroby

Ryzyko wystąpienia zatoru tętnicy wzrasta u osób, które:

• są długotrwale unieruchomione ? przy braku ruchu mogą powstawać zakrzepy kończyn dolnych, dlatego po wszelkich zabiegach dba się o możliwie najszybsze przywrócenie pacjenta do ruchu,
• borykają się z niewydolnością serca lub nadmierną krzepliwością krwi,
• cierpią na otyłość,
• przeszły poważne operacje kończyn dolnych lub jamy brzusznej,
• walczą z nowotworem złośliwym,
• chorują na sepsę,
• zostały unieruchomione na skutek ciężkich urazów i złamań,
• cierpią na trombofilię ? skłonność do powstawania zakrzepów,
• posiadają wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• posiadają żylaki nóg.

Do pozostałych przyczyn choroby należą:

• płyn owodnieniowy, który może dostać się do obiegu przy zbyt szybkim odklejeniu się łożyska,
• powietrze, które może zostać wprowadzone przy zakładaniu lub usuwaniu cewnika z żyły,
• tkanka tłuszczowa, czego przyczyną może być złamanie kości długiej,
• tkanki nowotworowe,
• ciało obce, np. materiał, którym zamyka się naczynia krwionośne.

4. Jak rozpoznać chorobę?

Zdarza się, że rozpoznanie zatorowości płucnej, umożliwiające jej leczenie, jest zadaniem trudnym. Wymienione wcześniej objawy mogą bowiem charakteryzować także inne choroby, w tym zapalenie płuc czy zawał serca. Często zdarza się, że ich nasilenie jest zbyt małe, by móc potwierdzić chorobę. Tymczasem jest to niezwykle groźne schorzenie ? zatorowość płucną leczy się szpitalnie.

Lekarz rozpoznaje chorobę przeprowadzając wywiad z pacjentem ? dowiaduje się o dolegliwościach, osłuchuje go i przeprowadza badania krwi i badania obrazowe. Wykonywane są także inne badania, których obecność jest zależna od stanu chorego i jego objawów klinicznych. Należą do nich:

• EKG,
• RTG klatki piersiowej,
• scyntylografia perfuzyjna oraz perfuzyjno-wentylacyjna (bada stopień ukrwienia oraz wentylacji tkanki płucnej),
• spiralna tomografia komputerowa przy podaniu środka cieniującego do żył (ocena stanu tętnic oraz wielkość zatoru),
• arteriografia z cewnikowaniem przy podaniu środka cieniującego do lewej i prawej tętnicy płucnej,
• echokardiografia (badanie USG serca ? ocena prawej komory serca, która może być przeciążona przez zamknięcie naczyń płucnych),
• ultrasonografia kończyn dolnych (może ujawnić zakrzepicę żył głębokich),
• badania laboratoryjne: oznaczenia toponin sercowych i peptydów natriuretycznych.

Ostateczne potwierdzenie choroby jest możliwe przy ujawnieniu zatorów, jakie występują w rozgałęzieniach tętnicy. Inne objawy nie są jednoznaczne i mogą wskazywać na odmienne choroby, niż zatorowość płucna. Leczenie tej choroby powinno nastąpić jak najszybciej po jej rozpoznaniu.

5. Leczenie zatorowości płucnej

Dobranie odpowiedniej metody leczenia zatorowości płucnej jest zależne od stopnia nasilenia rozpoznanej choroby. Jeżeli przypadłość nie ma powikłań i nie zagraża życiu pacjenta, stosowane są leki podawane podskórnie, mające zwalczyć nadmierną krzepliwość krwi ? w tym heparyna. Później pacjent stosuje już głównie leki doustne o podobnym działaniu.

Kiedy przebieg choroby zagraża życiu pacjenta, konieczna jest jego hospitalizacja. W takim przypadku przeprowadzane jest leczenie trombolityczne, polegające na wprowadzeniu bezpośrednio do tętnicy preparatu, który rozpuszcza skrzepliny. Najcięższe przypadki wymagają także zabiegu chirurgicznego, umożliwiającego rozdrobnienie skrzepliny przy pomocy cewnika. Możliwe jest także jej operacyjne usunięcie.

6. Powikłania występujące przy chorobie

Przy zaczopowaniu mniejszych gałęzi tętnicy może dojść do zawału płuca (występuje u 10-15% chorych), czyli powstanie ogniska martwicy na skutek niedotlenienia tkanki. Pracę tych zablokowanych obszarów w pewnym stopniu nadrabiają pozostałe układy, które dostarczają tlen. Zator tętnicy płucnej, a także głównej jej gałęzi, skutkuje natychmiastowym zgonem.

7. Choroba a ciąża

Ciąża jest jednym z czynników, który może zwiększyć ryzyko powstania zakrzepicy żylnej oraz zatorowości płucnej. Leczenie w tym przypadku jest utrudnione, tak samo jak diagnoza choroby. Prawidłowo przebiegająca ciąża może mieć objawy, które imitują żylną chorobę zakrzepowo-zatorową. Zatorowość należy do najczęstszych przyczyn zgonów w okresie okołoporodowym w krajach wysokorozwiniętych, dlatego tak ważne są badania przy wykryciu niepokojących objawów. Chorobę można rozpoznać za pomocą badań obrazowych, które nie stanowią zagrożenia dla płodu.

Leki przeciwzakrzepowe również mogą być stosowane przez kobiety w ciąży, ponieważ nie przenikają przez barierę łożyskową. Niewskazane jest za to stosowanie leków trombolitycznych.